واژه های کهن در لهجۀ خجند

بررسی لهجه های زبان های اقوام مختلف سال هاست که موضوع تحقیق علمای زبان شناس قرار دارد. در کشور کنونی تاجیکستان، چندین گویش وجود دارد که یکی از آن ها گویش مردم خجند است. این گویش طبق بررسی محققان منسوب به شاخۀ فرغانۀ غربی گویش های شمالی است. یکی از ویژگی های عمدۀ این گویش وجود لغات و عناصر زبانی بسیار قدیمی است که اکنون در زبان معیار منسوخ شده اند؛ اما در گویش مردم ناحیۀ خجند محفوظ مانده اند. این عناصر لغوی اصیل تحت شرایط زبانی و فرازبانی، با گونۀ کهن خود کمی متفاوت جلوه می کنند. در این مقاله، به نمونه هایی از این واژه های اصیل گویشی مردم خجند مثل گرمک، کلپتره، دینه، چمه، بیوی، غیشه، قاق، قنار، آنینده، اوستر، جووه، هوپاق، سندوف، فرغان، قلاق، قشّنگ، هیقیچاق (هیقیچیق)، داشته، شنیدن، و اصول اشاره شده و سیر تطور این واژه ها با تکیه بر فرهنگ های کهن شرح داده و بررسی شده است.